Беларускі праект «Толькі пра мову» назваў галоўнае слова 2022 года для нашай краіны — гэта «вайна». Такі выбар зрабілі карыстальнікі сацсетак разам з камісіяй мовазнаўцаў. На наступных радках шорт-ліста — «акупацыя» і «Украіна», там ёсць таксама «добраахвотнік» і «вясна». Выданне «Радыё Свабода», па чыёй ініцыятыве беларускае слова года выбіраюць ужо дзявяты раз, распавяло пра ўвесь спіс.
Галоўнае слова года беларусы выбіраюць з 2014 года. У галасаванні ўдзельнічаюць журналісты, мовазнаўцы, а з нядаўніх часоў — яшчэ і карыстальнікі сацсетак. На гэты раз каля 4000 чалавек склалі шорт-ліст з 10 галоўных слоў адыходзячага года і выбралі пераможцу.
На першым месцы апынулася слова «вайна» — на думку аўтараў апытання, у 2022-м яго адчуванне і значэнне для беларусаў змяніліся.
— Раней выраз «да вайны» азначаў «да 1939 году» (або да 1941 — у тых, хто мысліў савецкімі катэгорыямі). Цяпер трэба ўдакладняць, каторая вайна маецца на ўвазе, — гаворыцца ў тлумачэнні.
На другім месцы — слова «акупацыя» (разам з «акупант»), якое многія носьбіты беларускай мовы таксама пераасэнсавалі.
На трэцім радку — «Украіна».
На чацвёртай пазіцыі (а карыстальнікі Instagram аддалі яму першае месца) апынулася слова «мова», якое ўпершыню трапіла ў шорт-ліст.
— Так вяртаецца да нацыянальна-моўнай ідэнтычнасці пакаленне, «абуджанае» ў 2020-м, — лічаць аўтары.
Па іх словах, часты каментар пад галасаваннем у сацсетках гучыць так: «„Вайна“… А хацелася б „мова“».
У дзясятку намінаваных слоў года ўвайшлі таксама «добраахвотнік», «партызан», «змаганне» і «вясна», а яшчэ «суагрэсар» і «Гаюн» — міфалагічны персанаж, які стаў сімвалам маніторынгавай групы, якая адсочвае перамяшчэнне ваеннай тэхнікі РФ.
Аўтары асобна адзначылі слова «набеліст» — праўда, яно гучней за ўсё прагучала ўжо напрыканцы 2022-га, калі беларускаму праваабаронцу Алесю Бяляцкаму прысудзілі Нобелеўскую прэмію.
А вось якія галоўныя беларускія словы выбіралі ў папярэднія гады:
- 2014 — вышымайка
- 2015 — набелістка
- 2016 — беларусафоб
- 2017 — дармаед
- 2018 — БНР
- 2019 — Каліноўскі
- 2020 — Жыве!
- 2021 — Чабар
Нагадаем, свае словы года выбіраюць і ў іншых краінах свету. Па версіі анлайн-слоўніка Dictionary.com, гэта woman — «жанчына». Оксфардскі слоўнік англійскай мовы назваў словам 2022 года слэнгавы выраз goblin mode («рэжым гобліна»), тлумачальны слоўнік англійскай мовы Collins English — «пермакрызіс», а амерыканскі слоўнік Merriam-Webster — «газлайтынг».