У калонцы на Zerkalo.io «Чым робіцца Расія для беларусаў?» l я параўнаў дадзеныя апытання Chatham House у сакавіку 2022 года з дадзенымі папярэдніх апытанняў гэтага даследчага цэнтра і прыйшоў да высновы, што пасля вайны павялічылася колькасць як прыхільнікаў далучэння да Расіі, гэтак і праціўнікаў колькі-небудзь шчыльнай інтэграцыі з ёй.
Пры гэтым я параўнаў адказы на бінарныя пытанні сакавіцкага апытання 2022 года («Беларусь павінна ўвайсці ў Расію: Вы згодны ці нязгодны з гэтым выказваннем?» і «Я не ўхваляю шчыльных стасункаў Беларусі з Расіяй: Вы згодны ці нязгодны з гэтым выказваннем? «) з адказамі ў папярэдніх апытаннях на пытанне-меню, у якім прапаноўваўся набор з 5 варыянтаў розных форм двухбаковых адносін — ад адмовы ад якой бы то ні было інтэграцыі з РФ да далучэння Беларусі да Расіі.
Падобнае пытанне-меню не задавалася ў апытанні ў сакавіку 2022 года.
З супастаўлення адказаў на розныя пытанні я прыйшоў да высновы, што ўзровень як гатоўнасці да аб’яднання з Расіяй, гэтак і жадання быць як мага далей ад яе значна ўзраслі ў параўнанні са дадзенымі амаль за паўтара года.
Аднак палітолаг, дырэктар інстытута «Палітычная сфера» доктар Андрэй Казакевіч звярнуў увагу на тое, што такія ж бінарныя пытанні аб стаўленьні да Расіі, што і ў сакавіку 2022 года., Chatham House задаваў падчас двух леташніх апытанняў.
Пры гэтым Казакевіч высветліў, што дадзеныя па адказах на іх нязначна адрозніваюцца ад звестак, атрыманых у сакавіцкім апытанні 2022 года. Ён выявіў гэта пры аналізе неапрацаваных (няўзважаных) дадзеных апытання, але вынікі па канчатковых наборах дадзеных фактычна даюць аналагічную карціну.
| Беларусь павінна ўвайсці ў Расію: Вы згодны ці нязгодны з гэтым выказваннем? | Я не ўхваляю шчыльных стасункаў Беларусі з Расіяй: Вы згодны ці нязгодны з гэтым выказваннем? | |
| Хутчэй згодны/Цалкам згодны | Хутчэй згодны/Цалкам згодны | |
| Ліпень-жнівень 2021 | 21.5% | 19.9% |
| Лістапад 2021 | 17% | 16.5% |
| Сакавік 2022 | 20.3% | 24.3% |
Навідавоку адно ваганні паказчыкаў у досыць вузкім дыяпазоне, які прыкладна ўкладаецца ў гранічную памылку рэпрэзентатыўнасці выбаркі 3,3−3,5%. Гэта азначае, што ў рэчаіснасці сярод усіх беларускіх гараджан, якія маюць доступ у Інтэрнет, адпаведныя паказчыкі з лета мінулага года па сакавік гэтага не змяніліся.
Я ўдзячны Андрэю Казакевічу за ягоную крытыку і прызнаю сваю памылку.
Адказы на падобныя пытанні моцна залежаць ад фармулёўкі пытання.
Долі рэспандэнтаў, якія выступалі за далучэнне Беларусі да Расіі і за адмову ад шчыльных сувязяў з РФ у пытанні-меню ў летнім і восеньскім апытаннях 2021 года, сапраўды нашмат меншыя, чым у адказах на адпаведныя бінарныя пытанні і ў тых жа апытаннях, і ў сакавіцкім. 2022 году.
Гэта вядомы фэномен у сацыялогіі: па меры павелічэння колькасці варыянтаў адказу доля адказаў на кожны варыянт змяншаецца.
Такім чынам, стаўленне беларусаў да самой Расіі і адносін Беларусі з ёй, нягледзячы на сурʼёзны выклік у выглядзе вайны, адразу пасля яе пачатку не змянілася.
Можа, пакуль. Грамадзкая думка характарызуецца пэўнай інэрцыяй, асабліва па пытаннях, якія звязаны нават з моцнымі шокамі не наўпрост.
У апытанні, праведзеным Chatham House у канцы студзеня-напачатку лютага 2022 года, 12−13% выказаліся ў розных фармулёўках за ўдзел Беларусі ў тады яшчэ гіпатэтычнай вайне супраць Украіны (12% — за ўдзел у вайне на баку Расіі толькі кантрактнікамі, 13% — за ўдзел у вайне ў падтрымку саюзніка па АДКБ — Расіі).
Вайна пачалася насамрэч, з беларускай тэрыторыі ва Украіну паляцелі ракеты і пайшлі ваяваць расейскія салдаты. І ў апытанні, праведзеным менш чым праз месяц пасля папярэдняга, доля прыхільнікаў удзелу беларускай арміі ў вайне на баку Расіі паменшылася ў 4 разы.
Наўпроставы адказ на выклік аказаўся дастаткова моцным. Але тэма адносін Беларусі і Расіі для масавай свядомасці аказалася звязанай з шокам вайны ўскосна, апасродкавана.
І толькі наступныя падзеі і даследаванні пакажуць, калі і ў якой форме рэха войны дойдзе ў грамадскай свядомасці да стаўлення беларусаў да самой Расіі і да міждзяржаўных сувязей з ёй.