«Медуза» са спасылкай на свае крыніцы паведаміла, што ў Крамлі плануюць правесці рэферэндумы аб далучэнні да РФ у самаабвешчаных ДНР і ЛНР, у занятай расійскімі войскамі Херсонскай вобласці Украіны, у самаабвешчанай Паўднёвай Асеціі, а таксама ў Беларусі.
Юрый Дракахруст Аглядальнік беларускай службы «Радыё Свабода» Кандыдат фізіка-матэматычных навук. Лаўрэат прэміі Беларускай асацыяцыі журналістаў за 1996 год. Журналісцкае крэда: не плакаць, не смяяцца, а разумець.
На першы погляд, інфармацыя не заслугоўвае вялікай увагі, ніякіх падрабязнасцяў выданне не паведамляе. Да таго ж падобныя размовы ідуць цягам ці не ўсёй гісторыі незалежнай Беларусі. Апошні раз яны вельмі актыўна вяліся ў 2019 годзе, калі стварэнне аб’яднанай дзяржавы разглядалася як магчымасць для Уладзіміра Пуціна падоўжыць свае прэзідэнцкія паўнамоцтвы ў 2024 годзе ў якасці кіраўніка гэтай новай дзяржавы.
Але ў 2020 годзе проста знялі абмежаванне на колькасць прэзідэнцкіх тэрмінаў, зрабілі «абнуленне», і актуальнасць абʼяднання з Беларуссю для дасягнення канкрэтнай мэты як бы прапала.
Але вайна Расіі з Украінай задае зусім іншы палітычны і геапалітычны кантэкст.
Планы далучэння да РФ новых тэрыторый зараз не проста ёсць, яны ўжо публічна агучаныя і ідзе падрыхтоўка да іх рэалізацыі. У ДНР і ЛНР ужо абвешчана аб намеры правесці рэферэндумы аб далучэнні да Расіі. У Паўднёвай Асеціі нават прызначаная дата такога рэферэндуму — 17 ліпеня. Праўда, прызначыў яго ўжо былы прэзідэнт гэтай самаабвешчанай адукацыі, новы, нядаўна абраны кіраўнік можа планы папярэдніка скарэктаваць. Але не абавязкова зусім адмяніць.
Нарэшце кіраўнік адміністрацыі Херсонскай вобласці, прызначаны расейскімі акупацыйнымі войскамі, прастадушна абвясціў аб планах далучэння вобласці да Расіі, не затлумляючыся нават наконт якіх-небудзь плебісцытаў. Гэта не абавязкова апошняе слова Крамля, чыё рашэнне агучвае прызначаны акупантамі начальнік, але ход думак і планаў зусім відавочны.
Пры гэтым Паўднёвая Асеція пасля прызнання Масквой яе незалежнасці ў 2008 годзе ў такім стане была 14 гадоў. ЛДНР, якія Расія кантралявала з 2014 года, не далучылі да РФ за гэтыя 8 гадоў.
Так што аргументам супраць таго, што Расея мае намер далучыць Беларусь, да апошняга часу было тое меркаванне, што, за выключэннем Крыму, яна так не паступала нават у дачыненні да ўтварэньняў, якія доўгія гады фактычна кантралявала.
А цяпер палітыка, лінія паводзін мяняецца, і невыразны статус кантраляваных тэрыторый мяняюць на вельмі выразны — на крымскі, на статус субʼектаў у складзе Расійскай Федэрацыі. Пасля анэксіі Крыму гэтая скрыня Пандоры адчыняецца зноў і пры гэтым значна шырэй.
Ну так і Беларусь — кантраляваная Расеяй тэрыторыя. Выкарыстанне гэтай тэрыторыі для нанясення ўдараў па Ўкраіне — найбольш яркае сведчанне гэтага кантролю.
Так, Беларусь — міжнародна-прызнаная суверэнная дзяржава, у адрозненні ад іншых «кандыдатаў». А такое ўжо вялікае значэньне гэта зараз мае для Крамля? Херсонская вобласць Украіны — да сённяшняга дня прызнаваная ўсім светам, і Расіяй у тым ліку, суверэнная ўкраінская тэрыторыя. Але хіба гэта перашкаджае прынамсі дэклараваць праекты па яе далучэнні да РФ?
Калі правілы мяняюцца, калі да Расіі можна далучаць новыя тэрыторыі, то навошта сябе абмяжоўваць, навошта спыняцца, чаму б не далучыць адным махам увогуле ўсё, што «дрэнна ляжыць»? Як кажуць, каб два разы не ўставаць. Беларусь не абавязкова палічаць «дрэнна ляжачай» і рэальна ўключаць у гэты спіс. Але могуць. Ва ўсякім разе, верагоднасць гэтага падвышаецца з-за кантэксту, з-за змены палітыкі ў гэтым пытанні.
Гэта што да палітычнага боку. Але ёсць і ідэалагічная.
Варта ўзгадаць прамову Уладзіміра Пуціна 21 лютага 2022 года, у якой ён абвясціў аб прызнанні незалежнасці ДНР і ЛНР. У гэтай прамове Пуцін не толькі абгрунтоўваў права Расіі напасці на Украіну, але выкладаў і шырэйшае канцэптуальнае бачанне:
«Такім чынам, пачну з таго, што сучасная Украіна цалкам і цалкам была створаная Расеяй, дакладней, бальшавіцкай, камуністычнай Расеяй. Гэты працэс пачаўся практычна адразу пасля рэвалюцыі 1917 года, прычым Ленін і яго паплечнікі рабілі гэта вельмі грубым у адносінах да самой Расіі спосабам — за кошт аддзялення, адрынання ад яе часткі яе ўласных гістарычных тэрыторый. У мільёнаў людзей, якія там жылі, вядома, ніхто ні пра што не пытаўся.
<…>
Тут адразу ж узнікае шмат пытанняў. І першае з іх, насамрэч галоўнае: навошта трэба было з панскага пляча задавальняць любыя, бязмежна растучыя нацыяналістычныя амбіцыі на ўскраінах былой імперыі? Перадаваць у новаствораныя, прычым часта адвольна сфармаваныя, адміністрацыйныя адзінкі — саюзныя рэспублікі — велізарныя, часта ня маючыя да іх наагул ніякага дачынення тэрыторыі. Паўтараю, перадаваць разам з насельніцтвам гістарычнай Расіі. …
Больш за тое, па факце гэтым адміністрацыйным адзінкам надалі статус і форму нацыянальных дзяржаўных утварэнняў. Ізноў задаюся пытаннем: навошта трэба было рабіць такія шчодрыя падарункі, пра якія самыя зацятыя нацыяналісты раней нават і не марылі, ды яшчэ і надзяляць рэспублікі правам выхаду са складу адзінай дзяржавы без усялякіх умоў?»
Што з гэтых выказванняў можна аднесці да Беларусі ў той самай меры, у якой і да Ўкраіны? Усё.
У сваім леташнім праграмным артыкуле аб адзінстве рускага і ўкраінскага народаў Пуцін даказваў менавіта гэтае адзінства. Але вось некалькі цытат з яе:
«І рускія, і ўкраінцы, і беларусы — спадкаемцы Старажытнай Русі, якая зʼяўлялася найбуйнейшай дзяржавай Еўропы.
<…>
У Расійскай імперыі ішоў актыўны працэс развіцця маларасійскай культурнай ідэнтычнасці ў рамках вялікай рускай нацыі, якая злучала вялікаросаў, маларосаў і беларусаў.
<…>
Менавіта савецкая нацыянальная палітыка — замест вялікай рускай нацыі, трыадзінага народа, які складаўся з вялікаросаў, маларосаў і беларусаў, — замацавала на дзяржаўным узроўні палажэнне аб трох асобных славянскіх народах: рускім, украінскім і беларускім».
Гэта значыць адзінства рускіх і ўкраінцаў трэба яшчэ было даказваць, а з беларусамі па змаўчанні і так усё ясна, яны ў гэтым адзінстве — праз коску, так бы мовіць.
А вось і зусім свежае, сказанае 12 красавіка 2022 года падчас сустрэчы з Аляксандрам Лукашэнкам на Далёкім Усходзе:
«Мы асабліва не адрозніваем, дзе канчаецца Беларусь, дзе канчаецца Расея. Як ні дзіўна гэта сёння гучыць, мы заўсёды адзін народ — Украіна, Беларусь і Расія».
Зразумела, на гэтыя словы Пуціна можна прывесці мноства іншых, дзе ён выказваў пашану суверэнітэту і незалежнасці Беларусі, а прыведзеныя вышэй цытаты наконт «адзінага народа» і «гістарычнай Расіі» — расцаніць як гістарычную сентыментальнасць.
Але ўяўляецца, што названыя цытаты адлюстроўваюць яго светапогляд, яго адчуванне гістарычнай несправядлівасці.
У Расійскай імперыі ў часы валадарання Кацярыны II быў адчаканены мэдаль у гонар падзелу Рэчы Паспалітай з надпісам на царкоўнаславянскім «Отторженная возвратих» (адабранае вярнула).
Ну дык і для Пуціна землі нават не СССР, а Расійскай імперыі, якія не ўваходзяць у цяперашнюю РФ — гэта адабранае.
Зрэшты, нават магутныя кіраўнікі не заўсёды могуць рэалізаваць свае жаданні. Але, мяркуючы па ўсім, жаданне «возвратих» у Пуціна ўзнікла даўно ці ўвогуле ніколі не пакідала яго.
Яшчэ на світанку свайго першага прэзідэнцтва, у 2002 годзе, Пуцін прапанаваў Беларусі ўвайсці ў склад Расіі 6 абласцямі. Даўно было, але слова было вымаўлена яшчэ тады.
З усяго сказанага не вынікае, што ў Крамлі прынятае канчатковае рашэнне дамагацца цяпер ці ў бліжэйшы час далучэння Беларусі да РФ любымі сродкамі, пры неабходнасці — і ваенным.
Але ў любым выпадку новая палітыка Масквы адносна далучэння да РФ новых тэрыторый у спалучэнні з нязменнымі светапогляднымі ўстаноўкамі Пуціна наконт «гістарычнай Расіі» робіць зʼяўленне падобных планаў як мінімум значна больш верагодным, чым гэта было раней.
Зразумела, што планы не заўсёды рэалізуюцца. Адну з перашкод для плану далучэння Беларусі да РФ «Медуза» указала са спасылкай на свае крыніцы: ««Але гэта калі атрымаецца прадушыць Лукашэнку, які ад такога сцэнара ўсяляк сыходзіць».
Мяркуючы па ўсім, крыніцы выдання не лічаць, што Лукашэнка — поўная марыянетка Пуціна, які выканае любы загад з Крамля. Васал — так, але і ў сярэднявеччы, калі зʼявіўся гэты тэрмін, васал не быў сінонімам слугі ці раба. Асабліва калі гаворка ішла аб замаху сеньёра на ўладанні васала.
Варта дадаць, што на двары ўсё ж не сярэднявечча і меркаванні і жаданні беларускага народа, як мінімум, таксама маюць значэнне. Да таго ж і іншыя «сеньёры», іншыя дзяржавы, як і тады, наўрад ці застануцца абыякавымі да падобнай перакройкі мапы свету.
Так што рэалізацыя такіх планаў, калі яны ёсць, будзе для Крамля няпростым прадпрыемствам. Але казаць аб тым, што такіх планаў і ў памоўцы няма і быць не можа, па цяперашніх часах не даводзіцца.
Меркаванне аўтара можа не супадаць з пазіцыяй рэдакцыі.