Яўген Гуцалаў з 2021 года жыве ў Турцыі, куды з’ехаў пасля рэпрэсій на радзіме. У красавіку 2023 года Яўген паляцеў у Арменію, дзе яго затрымала паліцыя. Ён расказаў пра свае прыгоды ў інтэрв'ю «Радыё Свабода».
«Крымінальную справу завялі за сатырычнае відэа ў Instagram»
Яўгена Гуцалава называлі «беларускім Форэстам Гампам». У 2019 годзе ён за 10 дзён прабег Беларусь з поўначы на поўдзень, адолеўшы 650 кіламетраў. З 2015 года арганізоўваў паходы па Турцыі, вадзіў групы па цікавых мясцінах. У 2020 годзе Яўгена за ўдзел у маршах пратэсту затрымлівала міліцыя ў Віцебску. Пасля гэтага ў 2021-м ён перабраўся ў Турцыю. Пераехаўшы, даведаўся, што на радзіме на яго завялі крымінальную справу — за «знявагу дзяржаўных сімвалаў» (артыкул 370 Крымінальнага кодэкса).
«Гэта было сатырычнае відэа, якое я зняў і выклаў у Instagram. Міліцыянеры схамянуліся, калі я быў ужо ў Турцыі. Следчы пісаў мне паведамленні, каб я вярнуўся і прыйшоў на допыт», — расказвае Яўген.
У Турцыі ён атрымаў часовы дазвол на жыхарства. Пасля землятрусу 2023 года Яўген уключыўся ў валанцёрскую дзейнасць, збіраў дапамогу пацярпелым. У красавіку ён вырашыў выехаць з Турцыі ў Ерэван, каб «абнуліць» час знаходжання ў краіне і пасля падаць дакументы на новы дазвол на жыхарства. Але ў Арменіі беларуса затрымалі проста ў аэрапорце. Прычынай назвалі тое, што ён знаходзіцца ў вышуку ў Беларусі.
«Патлумачылі, што вышук — у межах ЕАЭС, Еўразійскага эканамічнага саюза. Памежнікі затрымалі адразу на пашпартным кантролі, сказалі чакаць паліцыі», — расказвае Яўген.
«У ізалятары пыталіся: „Жэня-джан, хочаш есці?“»
У аэрапорце, паводле словаў Яўгена, да яго прыйшла паліцыя з перакладчыкам. Яму патлумачылі пра вышук, паказалі адпаведныя паперы. Потым завезлі ў ізалятар часовага ўтрымання. Там Яўген прабыў двое сутак.
«Абыходзіліся добра. Такога быдлячага стаўлення, як у Беларусі ад міліцыі, не было. Казалі і паліцэйскія, і людзі пры сустрэчах, што ведаюць пра палітычную сітуацыю ў Беларусі. Лукашэнку яны чамусьці называлі „Містар Бульба“», — кажа Яўген.
У камеры ён быў адзін. Кажа, што там быў толькі кран з пітной вадой, прыбіральні не было, але ў яе вадзілі на патрабаванне, як і ў душ.
«Кармілі нармальна. Толькі я не зразумеў, як ежу давалі па часе. Бо прыходзілі і пыталіся: „Жэня-джан, хочаш есці?“ Ну, давайце. Яшчэ і дабаўку прапаноўвалі», — успамінае беларус.
У выніку пракуратура Арменіі выдала пастанову адпусціць Яўгена, бо паводле армянскага заканадаўства такія злачынствы, як «знявага дзяржаўных сімвалаў», не караюцца пазбаўленнем волі, як у Беларусі.
«Усё гэта нагадвала фільм „Тэрмінал“»
Хоць з ізалятара Яўгена адпусцілі, на гэтым прыгоды не скончыліся, расказвае мужчына. Аказалася, што яму нельга выехаць з Арменіі.
«Сказалі, што я ў вышуку, таму мяне не могуць выпусціць. Мне гэта нагадвала фільм „Тэрмінал“. Я і кажу памежнікам, ці глядзелі яны яго. А яны мне: „Там быў толькі тэрмінал, а ў цябе — уся краіна. Жэня-джан, едзь, вывучай Арменію!“» — кажа беларус.
«Вывучаў» ён Арменію паўтара месяца — пісаў звароты ў міліцыю, пракуратуру, Службу нацыянальнай бяспекі, упаўнаважанаму па правах чалавека. Яўген кажа, што з Генеральнай пракуратуры яму далі дакумент, што не маюць прэтэнзій. З гэтай паперай ён спрабаваў зноў выехаць з Арменіі, але няўдала.
«Сказалі: „Хай ініцыятар вышуку здымае яго, бо ты ёсць у праграме, і мы не можам цябе выпусціць“. Зноў пачаў пісаць па інстанцыях. У выніку атрымаў паперу ад Службы нацыянальнай бяспекі, што армяне ў аднабаковым парадку здымаюць з мяне вышук», — кажа беларус.
Ён дадаў, што нават спрабаваў падацца на палітычны прытулак у Арменіі, бо баяўся экстрадыцыі ў Беларусь. «Але, мусіць, яны падумалі, што навошта ім такія праблемы — даваць статус уцекача беларусу, хай лепш едзе куды хоча», — мяркуе Яўген.
Яўген кажа, што ў Арменіі сустракаў шмат расіян, якіх пераследуюць на іх радзіме за антываенныя лозунгі ці выказванні.
«Некаторыя ўцякаюць ад мабілізацыі і атрымалі артыкулы за „дэзэрцірства“. Іх таксама затрымлівалі, як і мяне. І потым яны не маглі выехаць з Арменіі. Але ўрэшце ім дапамаглі праваабарончыя арганізацыі», — расказвае беларус.
Цяпер Яўген Гуцалаў вярнуўся ў Турцыю і будзе рабіць часовы дазвол на жыхарства.
«Радыё Свабода» звярнулася ў Міністэрства ўнутраных справаў Арменіі з просьбай пракаментаваць затрыманне Яўгена Гуцалава. Ведамства пакуль не пракаментавала сітуацыю.